Παραδοσιακά τραγούδια των Σαρακατσάνων

Παραδοσιακά σαρακατσάνικα τραγούδια βγαλμένα και τραγουδισμένα από τους προγόνους μας. Τα παρακάτω τραγούδια, όπως και η συνεντευξη στο τέλος, αποδεικνύουν ότι οι πρόγονοι των μετέπειτα Σαρακατσάνων κατοικούσαν στα χωριά της Πίνδου.
 

ΕΨΕΣ ΠΟΥ ΝΥΧΤΟΔΙΑΒΑΙΝΑ Αναπαραγωγή
  Εψές που νυχτοδιάβαινα κόρη μ' στο μαχαλά σου και είχε χαραμάδα η πόρτα σου καν σ' έφεγγε η φωτιά σου και σ' είδα που στολίζουσαν και σου 'πα γεια σου, γεια σου, κι άκουσα που σε μάλωναν η μάνα σου και η θεια σου. Αν σε μαλώνουν που διαβώ να μην ξαναπεράσω.
ΖΥΜΩΣΤΟ ΚΟΡΗ Μ' ΤΟ ΨΩΜΙ Αναπαραγωγή
  Ζύμωστο κόρη μ' το ψωμί λίγο και ζηλεμένο, πάρτο βγάλτο μες τ' αλώνι, η μάνα σου μη σε μαλώνει.
Πάρτο σύρτο μες στ' αλώνι η μάνα σου σε καμαρώνει.
ΣΤΟΥ ΜΠΑΜΠΑΛΑΚΗ ΤΗΝ ΑΥΛΗΑναπαραγωγή
  Στου Μπαμπαλάκη την αυλή πολλοί ήταν μαζεμένοι. Μήδα και γα-μωρ γαλανή, μήδα κι γάμος γίνεται, μωρ γαλανή γραμμένη μήδα κι αρραβωνίσια. Μίνια φτωχιά μωρ γαλανή, μίνια φτωχιά παντρεύεται μωρ γαλανή γραμμένη κι αρχοντοπαίδι παίρνει.
ΧΡΥΣΗ ΜΗΛΙΤΣΑ ΕΙΧΑΜΑΝ ΜΑΝΑ ΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΜΑΣΑναπαραγωγή
  Χρυσή μηλίτσα είχαμαν μανά μου στην αυλή μας κι ήρθαν ξένοι παντάξενοι, μανά μ' και μας την πήραν. Ξεσκιώσανε το σπίτι μας κι ίσκιωσαν το δικό τους.
ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΠΟΥ' ΧΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΥΛΗΑναπαραγωγή
  Το κλίμα που' χεις στην αυλή όταν ανθεί και λουλουδί όλον τον κόσμο τον καλεί. Εκκάλεσε και μένα το νιο να φλάξω το βασιλικό. Βασιλικός θέλει πότισμα, θέλει και κορφολόγισμα. Μανούλα μ' ποιος τον πότιζε και ποιος τον κορφολόγιζε.
ΦΙΛΟΙ Μ' ΚΑΛΩΣ ΟΡΙΣΑΤΕΑναπαραγωγή
  Φίλοι μ' καλώς ορίσατε ροϊδούλα - ραϊδούλα χρυσή μ' τριανταφυλλούλα κι εγώ καλώς σας βρήκα. Ορίστε απάνω φίλοι μου ραϊδούλα ραϊδούλα χρυσή μ' τριανταφυλλούλα να φάτε και να πιείτε. Δεν ήρθαμε για φάι για πιει ροϊδούλα - ραΐδούλα χρυσή μ' τριανταφυλλούλα ν' ούδε γλυκιά κουβέντα. Μας είπαν πούσαν όμορφη ραϊδούλα - ραϊδούλα χρυσή μ' τριανταφυλλούλα που χεις και μαύρα μάτια.
 
ΓΙΑ ΤΟ ΜΗΛΟ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ
 
ΕΝΑΣ ΔΕΡΒΙΣΗΣ ΔΙΑΒΑΙΝΕΑναπαραγωγή
  Ένας δερβίσης διάβαινε στη μέση στο παζάρι, τον είδε ο ήλιος κι έλαμψε και λάμπει όλη η χώρα. Τον είδε και μια λυγερή από μέσα απ' το παραθύρι. Τον είδε και τον άρεσε.
 
ΜΟΛΙΣ ΚΑΘΙΣΕΙ Ο ΓΑΜΠΡΟΣ
 
ΠΟΥΣΑΝ ΕΨΕΣ ΛΕΒΕΝΤΗ ΜΟΥΑναπαραγωγή
  Πούσαν εψές λεβέντη μου, πούσαν προψές το βράδυ. Εψές ήμουν στη μάνα μου προψές στην αδερφή μου κι απόψε μαυρομάτα μου ήρθα στο μαχαλά σου. Ήρθα να σκιώσω το χωριό την όμορφη σου χώρα.
 
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΕΛΕΓΑΝ ΣΤΗ ΝΥΦΗ ΟΙ ΔΙΚΟΙ ΤΗΣ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ
 
ΘΑ ΦΥΓΩ ΜΑΝΑ Μ' ΚΑΙ ΜΗ ΚΛΑΙΣΑναπαραγωγή
  Θα φύγω μάνα μ' και μη κλαις μον δος μου την ευχή σου. Την ευχή μου να 'χεις κόρη μου κι ας πας μακριά στα ξένα. Μάνα μ' το περιβόλι μας συχνά να το ποτίζεις, το βράδυ βράδυ με νερό και την αυγή με δάκρυ. Κι αν μαραθεί μανούλα μου να μην με παντεχαίνεις. (το έλεγαν και το πρωί μετά το στόλισμα)
 
ΣΤΟ ΧΟΡΟ ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟ ΒΡΑΔΥ
 
ΕΧ ΜΩΡΕ ΕΒΓΑ ΚΟΡΗ Μ' ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΣΟΥΑναπαραγωγή
  Εχ μωρέ έβγα κόρη μ' στην πόρτα σου κι από' ξω στην αυλή σου, να δεις χορός που γίνεται χορός και πανηγύρι. Εχ μωρέ για σένα γίνεται ο χορός, για σε το πανηγύρι.
 
ΣΤΟ ΜΑΝΤΗΛΙ
 
ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΑΝΟ ΜΕΣ ΤΟ ΧΩΡΙΟΑναπαραγωγή
  Στον πλάτανο μες το χωριό γιε μου κι εκεί στην κρύα βρύση, καθόταν μια κι αμάν αμάν καθόταν μια γκιουζέλ κυρά. Καθόταν μια γκιουζέλ κυρά γιέ μου ξανθιά και μαυρομάτα. Κάθονταν κι αμάν - αμάν κάθονταν κι αρματώνονταν. Κάθονταν κι αρματώνονταν γιε μου τρεις μέρες και τρεις νύχτες. Βάνει τον ή - κι αμάν - αμάν, βάνει τον ήλιο πρόσωπο, βάνει τον ήλιο πρόσωπο γιε μου και το φεγγάρι αστήθια και τον χρυσό κι αμάν - αμάν και το χρυσό αυγερινό και το χρυσό αυγερινό γιε μου φρύδια και στολίδια και στο παζάρι πήγαινε.
 
ΤΟ ΠΡΩΙ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
 
ΞΕΧΑΡΑΞΕ Η ΑΝΑΤΟΛΗΑναπαραγωγή
  Ξεχάραξε η Ανατολή και ξέφεξε η Δύση. Παν τα πουλάκια στις βοσκές και οι έμορφες να πλύνουν. Παίρνω κι εγώ το φάρο μου να πάω να τον ποτίσω. Βρίσκω μια κόρη που πλένε σε ασημένια βρύση. Κι εγώ νερό της γύρεψα να πιω κι εγώ κι ο φάρος. Σαράντα τάσια μου δώσε στα μάτια δεν την είδα και πάνω στα σαράντα δυο την γλέπω δακρυσμένη. Τι έχεις κόρη μ' και χλίβεσαι και χύνεις μαύρα δάκρυα. Έχω άντρα στην ξενιτιά που λείπει δέκα χρόνια, Ακόμα δυο τον καρτερώ και θα τον παντεχαίνω κι αν δεν ερθεί κι αν δε φανεί καλογριά θα γίνω. Θα πάω σε ψηλό βουνό να κτίσω μοναστήρι. Κόρη μ' εγώ είμαι ο άνδρα σου εγώ είμαι και ο καλό σου. Ξένε αν είσαι ο άνδρας μου κι αν είσαι και ο καλός μου πες μου σημάδια του σπιτιού ίσως να σε πιστέψω. Έχεις μηλιά στην πόρτα σου και κλίμα στην αυλή σου. Διαβάτης ήσουν πέρασες τα είδες και τα ξέρεις. Πες μου σημάδια του κορμιού τότε θα σε πιστέψω. Έχεις ελιά στην πλάτη σου και στο δεξί σου χέρι. Καλέ μου εσύ είσαι ο άνδρας μου εσύ είσαι κι ο καλός μου.
 
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΟΛΙΣΜΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ
 
ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ ΡΟΥΣΑ Μ' ΤΟ ΛΑΜΠΡΟΑναπαραγωγή
  Αυτό το αστέρι λέει ρούσα μ' το λαμπρό, άιντε αυτό το αστέρι το λαμπρό που πάει κοντά στην πούλια, Αυτό μου φέγγει κι έρχομαι κόρη μ' στο μαχαλά σου. Βαρώ την πόρτα σ' τρεις βολές την παρά πόρτα πέντε. Ξύπνα μπιρμπιλομάτα μου, ξύπνα γραμμένας μάτια. Ξύπνα ν' ανάψεις τη φωτιά ν' ανάψεις το καντήλι.
 
ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ
 
ΕΔΩ ΣΤΗΣ ΠΕΘΕΡΑΣ ΤΗΝ ΠΟΡΤΑΑναπαραγωγή
  Εδώ στης πεθεράς την πόρτα τι δασιά είναι τα κυπαρίσσια, χαμαρέψτετα μια ψίχα, χάμα ρέψτετα μια ψίχα να διαβεί γαμπρός και η νύφη. Να διαβεί γαμπρός και νύφη να διαβεί το νιο το κλίμα.
ΕΒΓΑ ΜΑΝΟΥΛΑ ΠΕΘΕΡΑ Αναπαραγωγή
  Έβγα μανούλα πεθερά να δεις τη νύφη στο χορό, να δεις τη νύφη στο χορό πως σιώται πως λυγίζεται και απ' το φλουρί δε φαίνεται.
ΚΛΕΦΤΙΚΟ ΤΑΒΛΑΣ
 
ΚΑΛΑ ΠΟΥ ΕΙΧΑ ΚΙ ΕΧΑΣΑΑναπαραγωγή
  Καλά που είχα κι έχασα σπανοβαγγέλη μου, είχα το βράδυ συντροφιά και το πρωί κουβέντα και τώρα μένω μοναχός σαν καλαμιά στον κάμπο. Θερίζουν παίρνουν τον καρπό και η καλαμιά είναι μία, όσα κατά και αν έκαμες όλα είναι συγχωρεμένα μα ένα κακό που έκανες συγχωρεμό δεν έχει που τρύπησες τις φυλακές της Λάρισας τα μπουντρούμια.
(Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στο Μακεδονομάχο Σπανοβαγγέλη)
 
ΚΛΕΦΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗΑναπαραγωγή
 
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΛΕΝΗΣ ΤΣΑΚΑΛΟΥΑναπαραγωγή
  Συνέντευξη της Ελένης Τσάκαλου από τον Αετό Κατσανοχωρίων της Πίνδου. Μια ομολογία σχετικά με την ιστορία του χωριού της.
 
ΑΝΑΘΕΜΑ ΠΟΥ ΦΥΤΕΨΕ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΣΟΥΑναπαραγωγή
  Ανάθεμα που φύτεψε το κλίμα στην αυλή σου και σκέπασε την πόρτα σου, την ρούγα τ' αργαλειού σου. Ο αργαλειός ακούγεται και σένα δε σε βλέπω. Θεέ μου να τσακιστεί τα' αντί να σπάσει και το χτένι, να πας στη γειτονιά για αντί, στο σπίτι μου για χτένι.
 
ΤΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΠΑΣ ΒΡΕ ΣΥΡΟ ΜΟΥΑναπαραγωγή
  Το που μας πας βρε Σύρο μου, βρε Σύρο καπετάνιε, Στην Μακρινίτσα βρε παιδιά και στου παπά το σπίτι. Παπά μ' ψωμί, παπά μ', τυρί, παπά μ' αρνί ψημένο. Παπά μ' τη θυγατέρα σου τη θέλει ο καπετάνιος. Παδιά μ' εγώ την πάντρεψα φέτο το καλοκαίρι την πήρε ένα κλεφτόπουλο.
 
ΚΛΑΙΝΕ ΟΛΑ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑΑναπαραγωγή
  Κλαίνε όλα τα δέντρα κι όλα τα κλαριά, κλαίει και η Μακρινίτσα η δόλια η Πορταριά, που πάτησαν το Βόλο, τα δώδεκα χωριά. Πήραν και δυο κορίτσια από την πορταριά. Το 'να το λεν Ελένη τ' άλλο Κωνσταντινιά. Την Λένη παν στην Πόλη πεσκές στο βασιλιά την άλλη στο Βεζίρη την Κωνσταντινιά.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Το τραγούδι αυτό χρονολογείτε από την επανάσταση, 1878, κατά την οποία προσωρινός πρόεδρος κυβερνήσεως ήταν ο πηλιορείτης Ιερώνυμος Κασαβέτης από την Πορταριά. Στη μεγάλη μάχη που έδωσαν οι επαναστάτες στην Μακρινίτσα πήραν μέρος και πολλές γυναίκες με επικεφαλής τη Σαρακατσάνα Μαργαρίτα Μαλιούφα. Το τραγούδι αυτό είναι σαν μοιρολόι για την οδύνη και στεναχώρια που προκάλεσε η υποταγή.
Από το τραγούδι αυτό έμεινε και η παρομειώδης φράση που λένε οι Σαρακατσάνοι "Δεν θα το πιάσω Κασαβέτι" δηλ. "δεν θα στεναχωρηθώ", όπως ο Κασαβέτης και όλοι αυτοί που ξανασκλαβώθηκαν.
Επίσης οι Σαρακατσάνοι για να χαρακτηρίσουν ένα κακόψυχο, ανάποδο και προδότη άνθρωπο τον αποκαλούν Μαγκαφά. Ο Μαγκαφάς είχε οριστεί άρχοντας στην Μικρά Ασία από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Αυτός όμως προσχώρησε στους Τούρκους και παίδευε τους Έλληνες προκειμένου να τους ληστέψει.

Σχεδιασμός & ανάπτυξη: Computer Lab